Anna May Wong: ABD parasındaki ilk Asya kökenli Amerikalı

Hollywood’un ilk Asya kökenli Amerikalı film yıldızı olarak kabul edilen Anna May Wong, ABD’de “çeyreklik” diye bilinen 25 centlik bozuk paralara resmi konulan son kadın oldu. Paralar 24 Ekim’de dolaşıma girecek.

Daha önce şair Maya Angelou ve kölelik karşıtı aktivist Harriet Tubman’ın resimleri paralarda yer almıştı.

Wong, oyuncuların beyaz perdede Asyalı karakterleri oynamak için makyaj yaptığı bir dönemde etnik açıdan basmakalıp rollerin azaltılması gerektiğini savunuyordu.

1905’te Los Angeles’ta ikinci kuşak Çinli göçmenlerin çocuğu olarak, Wong Liu Tson adıyla dünyaya gelen Wong, film endüstrisinin 1910’lu yıllarda New York’tan California’ya taşınmasıyla, oyunculukla ilgilenmeye başladı.

Kerri Lee Alexander, ABD Ulusal Kadın Müzesi’ne “Wong film setlerini ziyaret etmeye başladı. Sık sık okulu asıp, öğle yemeği parasıyla sinemaya giderdi. 9 yaşındayken bir film yıldızı olmak istediğine karar verdi” diye yazdı.

Sahne adı olarak, İngilizce adını ve ailesinin soyadını birleştirip, Anna May Wong’u seçti.

14 yaşındayken ilk rolünü The Red Lantern adlı sessiz filmde figuran olarak aldı.

Wong, 1922’de The Toll of the Sea filmindeki başrolüne dek, küçük rollerde oynamaya devam etti.

Beyazların Asyalı rollerini oynamak için makyaj yapmalarının sık görüldüğü bir dönemde çalışıyordu.

Farklı ırklar arasındaki evlilikleri yasaklayan kanunlar birçok eyalette yürürlükteydi. Wong kendisini sürekli dar ve basmakalıp rollere seçilirken buldu.

Yıllar boyunca çıkış yapmaya çalıştıktan sonra, Hollywood’u terk edip Avrupa’ya gitti.

Edward Sakamoto, Wong’un ABD’den ayrılma nedenlerini 1987’de Los Angeles Times’a yazmıştı:

“Wong, 1933’te bir dergiye verdiği röportajda taşınmasının nedenini anlattı: ‘Oynamak zorunda kaldığım rollerden çok yorulmuştum. Beyaz perdedeki kötü neden hep Çinliydi? O kadar kötü kalpliydi ki, cinayet işleyebilir, ihanet edebilirdi, çayırdaki yılan gibiydi. Biz öyle değiliz.”

Wong Avrupa’da İngiliz, Alman ve Fransız filmlerinde oynadı.

1929’da tiyatro sahnesine ilk adımını ‘A Circle of Chalk’ oyunuyla İnglitere’de attı ve o dönemin genç oyuncusu Laurence Olivier’in yanında rol aldı.

Olivier daha sonrasında, 20’inci yüzyılın ortalarında İngiltere’de sahneyi ve sinemayı domine eden bir oyuncuydu.

Bir sonraki yıl, ilk sesli filminde ‘The Flame of Love’da başrolü aldı. Film, artık olmayan British International Pictures tarafından Elstree stüdyolarında çekilmişti.

ABD’ye dönüşünün ardından, en çok sevilen bazı filmlerinde rol aldı. Bunlar arasında, Marlene Dietrich ile birlikte Hui Fei karakterini canlandırdığı 1932 yapımı Shangai Express ve 1937 yapımı Daughter of Shangai da vardı.  

Kariyeri boyunca 60’tan fazla sinema filminde rol aldı.

1950’lerde yeni bir mecraya, televizyona geçti. ABD’de bir televizyon dizisinde başrol oynayan ilk Asyalı Amerikalı aktris oldu. The Gallery of Madame Liu-Tsong dizisinde Çinli bir dedektifi canlandırdı.

1961’de, Hollywood Bulvarına adı yazılı yıldız konulduktan bir yıl sonra, 56 yaşındayken kalp krizinden hayatını kaybetti.

Crazy Rich Asians ve Marvel’s Eternals’taki rolleriyle tanınan Gemma Chan, Wong’un hayatını anlatan filmde oynayacak.

Anna May Wong çeyrekliği, kadın öncülerin yer aldığı Amerikan Darphanesi’nin Çeyreklikler Üzerindeki Amerikalı Kadınlar Programı’nın beşinci tasarımı olacak.

Daha önceki dört tasarımda, şair ve aktivist Maya Angelou, uzaya çıkan ilk Amerikalı kadın Sally Ride, Cherokee halkının lideri Wilma Mankillar ve kadınların oy hakkı alması için mücadele eden Nina Otero-Warren yer almıştı.

Wong’un yer aldığı çeyreklik 24 Ekim’de dolaşıma girecek. Bozuk paranın bir yüzünde Başkan George Washington, diğerinde de Wong olacak.

ABD Darphanesi’nin Müdürü Ventris Gibson Wong”u “Asya kökenli Amerikalı oyuncuların daha çok boyutlu bir şekilde ve daha fazla temsil edilmesi için mücadele eden cesur bir savunucu” diye tanımladı.

“Bu çeyreklik, yaşamı boyunca karşılaştığı zorlukları ve engelleri aşan Anna May Wong’un başarılarını derinlemesine yansıntmak için tasarlandı.”

Kadınların Amerikan dolarında yer alması geleneği 19’uncu yüzyılın sonlarına kadar gidiyor.

Dr. Harcourt Fuller 2016’da “Pocahontas, ABD’de kağıt paralar üzerinde yer alan ilk gerçek kadındı. 1865-1969 arası 20 dolarlık kağıt paralarda yer aldı ve yine 1875’te 20 dolarlara konuldu” dedi.

İngiliz sömürgeciler tarafından fidye için tutulan bir Amerikan yerlisi olan Pocahontas, daha sonra bir tütün tüccarıyla evlenmiş, aile kurmuş ve İngiltere’de sosyeteye girmişti.

ABD’de kağıt paralar hem hükümet hem de özel kuruluşlar tarafından basıldı.

George Washington’ın eşi Martha Washington, Amerikan kağıt paraları üzerinde diğer görülen tek kadındı. 1886 ve 1891’de eşiyle birlikte 1 dolarlık gümüş sertifikalarında yer almıştı.

Rachel Jackson ve Dally Madison gibi first ladyler ise özel banktnotlarda görüldü.

1822’de bir köle olarak dünyaya gelen, kölelik karşıtı aktivist Harriet Tubman’ın da 2020’de 20 dolarlık banknotlarda yer alması planlanmıştı. Ancak çıkışı, bu tasarımı “saf siyasi doğruluculuk” diye tanımlayan eski Başkan Donald Trump tarafından geciktirildi.

Biden yönetimi, geçen Ocak ayında banknotun çıkartılacağını açıkladı. ABD Hazinesi, Tubman’ın köle sahibi eski Başkan Andrew Jackson’ın yerini alacağını açıkladı.

Böylece Tubman, bir Amerikan banknotunda yer alacak ilk Afrikalı Amerikalı ve 100 yıldan fazla süreden bu yana ilk kadın olacak.